Ławeczka M. Skłodowskiej - Curie i panorama naturalnej doliny rzeki nizinnej

Przed gmachem Zespołu Szkół Chemicznych we Włocławku posadowiona jest ławka z rzeźbą Marii Skłodowskiej-Curie, patronki szkoły.

Lilak pospolity (Syringa vulgaris) to okazały, wieloletni krzew ozdobny z rodziny oliwkowatych (Oleaceae), pochodzący z Bałkanów. W Polsce znany jest głównie jako bez, choć nie należy do rodzaju Sambucus, z którym często bywa mylony. Lilak zakwita w maju, tworząc gęste wiechy drobnych, rurkowatych kwiatów o intensywnym, słodkim zapachu. Naturalnie przyciąga zapylacze – pszczoły, motyle i trzmiele.
Najlepiej rośnie na słonecznych stanowiskach, w glebach żyznych, umiarkowanie wilgotnych, o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym. Jest stosunkowo odporny na mróz, jednak młode rośliny lub bardziej wrażliwe odmiany warto osłaniać na zimę przy pomocy agrowłókniny. Lilak nie toleruje gleb zbyt suchych, podmokłych ani ubogich w składniki odżywcze.
Kwiaty lilaka występują w różnych odcieniach fioletu, różu, a nawet bieli. Istnieje wiele odmian ozdobnych, w tym formy o kwiatach pełnych lub silniej pachnących. Co ciekawe, lilak pospolity bywał sadzony przy szkołach i domostwach jako symbol odradzającego się życia i wiosny. Jego kwiaty można wykorzystywać do produkcji naturalnych perfum.
Zapraszamy do odwiedzenia naszej ścieżki edukacyjnej, gdzie wiosną można poczuć zapach lilaka i zobaczyć jego niezwykłe kwiatostany z bliska!

Ryby rzeki Wisły

Przy moście znajduje się kilka wspaniałych kamienistych ostróg. To bankowe łowiska białorybu (inaczej biała ryba – określenie używane głównie przez wędkarzy odnoszące się do ryb słodkowodnych spokojnego żeru (planktonożernych), w zasadzie wyłącznie karpiowatych), jak i drapieżników. Gdy spojrzycie na wodę nieco dalej od brzegu, zobaczycie, że w wielu miejscach nurt marszczy się i załamuje. To tak zwane rafki o nierównym, kamienistym dnie. Łowiska te powinni odwiedzić spiningiści, którzy mogą tu zapolować na wszystkie wiślane drapieżniki. Niestety, rafki są poza zasięgiem rzutu z brzegu, tak więc niezbędna jest łódź. Między rafkami a brzegiem rzeka zwykle przyspiesza i wymywa głębokie rynny. W nich można zasadzić się z ciężką gruntówką na brzany, klenie i jazie. Często przyłowem będą wielkie leszcze, płocie i krąpie, a nawet certy.

Fot. Leszcz (Abramis brama)

Czyściec wełnisty jest niewysoki, gdyż dorasta do ok. 20-30 cm (w czasie kwitnienia do ok. 50 cm) ale mocno rozrasta się na boki, w krótkim czasie tworząc gęsty, zwarty kobierzec liści. A są one wyjątkowo piękne - szerokie, gęsto pokryte srebrzystobiałym, miękkim kutnerem i częściowo zimozielone. Liście w dotyku są delikatne, miękkie i niemal pluszowe (zwyczajowa angielska nazwa czyśćca - lamb`s-ear - jagnięce ucho dobrze oddaje ich charakter). Dzięki gęstemu kutnerowi mają niezwykły, srebrzysto-biało-zielony kolor, dlatego są największą ozdobą rośliny.

Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 w dolinach rzek – ochrona siedlisk i gatunków

Stojąc w tym punkcie warto pamiętać, że obszar doliny Wisły znalazł się w Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Na odcinku przylegającym do Bulwarach im. Marszałka Józefa Piłsudskiego we Włocławku i doliny rzeki Zgłowiączki występują 2 obszary Natura 2000.

Bez czarny (Sambucus nigra L.), znany też jako dziki bez, bez lekarski, bzina czy bzowina, to krzew lub niewielkie drzewo z rodziny piżmaczkowatych (Adoxaceae). Osiąga zwykle od 5 do 10 metrów wysokości, rzadko więcej. Młoda kora ma kolor zielony, później staje się szarobrązowa i pokrywa się przetchlinkami oraz spękaniami. Bez kwitnie wiosną– jego białe, pachnące, promieniste kwiaty tworzą baldachogrona o średnicy 10–20 cm. Latem pojawiają się owoce– mięsiste, lśniące pestkowce w kolorze fioletowoczarnym, średnicy 6–8 mm, zawierające do 6 nasion.
Naturalny zasięg tej rośliny trudny jest do ustalenia– uprawiana była od tysięcy lat. Za pierwotny uznaje się obszar Europy zachodniej i południowo-zachodniej. Rośnie dziko na obrzeżach lasów, przy drogach, w parkach i ogrodach.
Wszystkie świeże części rośliny zawierają glikozydy cyjanogenne, takie jak sambunigryna i sambucyna. Substancje te są toksyczne dla ludzi i zwierząt, szczególnie w niedojrzałych owocach. Obróbka cieplna– np. gotowanie– eliminuje ich działanie trujące. Po przetworzeniu bez czarny staje się rośliną o szerokim zastosowaniu– w medycynie ludowej używano go do leczenia gorączki, przeziębień, kaszlu i chorób skóry. W starożytnym Egipcie stosowano go na oparzenia, a dziś wykorzystuje się go w produkcji syropów, soków, win i nalewek. W medycynie tradycyjnej ekstrakt z bzu wykorzystywany był w leczeniu cukrzycy.
Ciekawostka: Wierzono, że bez chroni przed złymi duchami– sadzono go przy domach jako roślinę ochronną.

Zderzenie dwóch rzek – ujście Zgłowiączki do Wisły

Wielka Wisła i Zgłowiączka. Co je łączy? Ujście! Stoisz w miejscu, gdzie Zgłowiączka wlewa swoje wody czyli uchodzi do Wisły - królowej polskich rzek. Jej walory przyrodnicze chronione są tutaj w ramach europejskiego programu Natura 2000, obejmującego obszar siedliskowy Włocławska Dolina Wisły oraz obszar ptasi Dolina Dolnej Wisły. Czy coś nas może tutaj zaciekawić? Owszem. Jeśli przyjdziesz tu wieczorem jest duża szansa, że zobaczysz płynącego tuż przy brzegu bobra europejskiego (Castor fiber). Pozwoli na siebie popatrzeć ale spłoszony szybko zanurkuje w wodzie klaskając przy tym na pożegnanie ogonem. Swego czasu bóbr zagalopował się dalej i wyruszył na spacer po ruchliwej ulicy Wyszyńskiego. Ogon bobra jest płaski, pokryty łuskami i dzięki niemu świetnie pływa. Ma też bardzo ostre zęby (siekacze), więc nigdy pod żadnym pozorem nie dotykaj go. Trzymaj też z daleka od bobra swojego psa, bo jego bóbr również może dotkliwie pokaleczyć.

Fot. Zgryzy bobrowe

Drzewa, ptaki i budowla hydrotechniczna - próg piętrzący na rzece Zgłowiączce

Drzewo, pod którym stoisz to kłęk amerykański, zwany też kłękiem kanadyjskim (Gymnocladus dioica). Ta dziwna nazwa w nawiasie to nazwa łacińska, którą biolodzy nadają gatunkom. Kłęk jest rzadko spotykanym, ozdobnym gatunkiem drzewa, gdyż pochodzi z Ameryki Północnej. We Włocławku jest to jedyny tak okazały przedstawiciel tego gatunku. Przyjrzyj się uważnie jego korze, liściom i znajdź największy - mogą osiągać długość nawet 80 cm! Natomiast jego owoce (brązowe strąki) od zimy do wiosny stopniowo opadają na ziemię. Spójrz może uda się je zebrać. Dawniej nasiona kłęku kanadyjskiego były wykorzystywane jako substytut kawy czyli zamiast kawy. Drzewo jest bardzo dekoracyjne, a najpiękniej prezentuje się jako pojedyncze drzewo rosnące na dużych przestrzeniach parku i przestronnego ogrodu. Zapamiętaj jego cechy, bo kto wie czy zwiedzając jakiś stary park np. przy pałacu Kronenberga w Wieńcu nie natkniesz się na taką ozdobę rezydencji. Powodzenia!

Wrona siwa (Corvus cornix) to duży ptak z rodziny krukowatych, często spotykany w Polsce. Ma około 45–50 cm długości i rozpiętość skrzydeł do 1 metra. Jej upierzenie jest kontrastowe – tułów i kark są szare, a głowa, skrzydła, ogon i pierś czarne z metalicznym połyskiem. Obie płcie wyglądają podobnie, co utrudnia ich rozróżnienie.
Wrony siwe zamieszkują otwarte tereny, skraje lasów, parki, osiedla i centra miast. To ptaki osiadłe – przez cały rok można je obserwować w Polsce. Są wszystkożerne: zjadają padlinę, owoce, nasiona, drobne kręgowce, owady, a także odpadki. Często korzystają z ludzkiej obecności, wyszukując pokarm w śmietnikach lub na ulicach.
Wrony tworzą trwałe pary i budują gniazda na drzewach lub wysokich budynkach. Są bardzo inteligentne – potrafią używać narzędzi, rozpoznają twarze ludzi i uczą się przez obserwację. Badania wykazały, że potrafią też zapamiętywać miejsca, w których ukryły pokarm.
Dzięki wysokiej zdolności do adaptacji wrony siwe świetnie radzą sobie w miastach. Choć nie wszystkim odpowiada ich krakanie i śmiałość, warto poznać je bliżej jako fascynujące stworzenia o złożonym zachowaniu.

Pan Sienkiewicz i różany ogród

Park miejski, w którym się znajdujesz nosi imię Henryka Sienkiewicza. Jest jednym z najstarszych parków w Polsce, gdyż założono go w 1870 roku. Skupia wiele ciekawych, różnorodnych gatunków drzew i krzewów. Patron naszego parku był wybitnym pisarzem, uhonorowanym literacką nagrodą Nobla za powieść Quo vadis. Jest autorem znanych powieści historycznych takich jak: Krzyżacy, Rodzina Połanieckich, Trylogia: Ogniem i mieczem, Potop i Pan Wołodyjowski. Któż nie zna dowcipu i forteli Zagłoby czy dokonań pana Michała zwanego małym rycerzem.

Popiersie Sienkiewicza przed którym stoisz otacza różany ogród. Piękny, kolorowy i pachnący. Spacerując pośród kwiatów, można się uspokoić, zrelaksować i odpocząć. Terapeutyczny wpływ ogrodu na człowieka znany jest od dawna, również obecnie hortiterapię stosuje się jako metodę leczenia zdrowia psychicznego. Przebywając pośród kwiatów i zieleni zaspokajasz naturalną potrzebę kontaktu z naturą. Wykorzystaj więc kojący wpływ roślin ogrodowych. Zieleń i kwiaty stymulują zmysły, pobudzają wydzielanie serotoniny zwanej hormonem szczęścia. Pospaceruj albo usiądź na ławce pośród róż i poczuj ich zapach i doceń urodę. Wyciszony i spokojny ruszysz dalej.

Śliwa tarnina (Prunus spinosa) to silnie rozgałęziony krzew liściasty, który dzięki licznym odrostom korzeniowym tworzy zwarte, trudne do sforsowania zarośla, szczególnie na glebach suchych i ubogich, gdzie radzi sobie doskonale. Charakterystyczne białe kwiaty tarniny rozwijają się przed liśćmi, zwykle w kwietniu lub maju, co nadaje krajobrazowi wczesnowiosenny, niemal śnieżny wygląd. Roślina ta należy do rodziny różowatych i jest ważnym elementem ekosystemów, stanowiąc schronienie i źródło pokarmu dla wielu gatunków ptaków i owadów zapylających. Tarnina wytwarza małe, ciemnogranatowe owoce z nalotem woskowym, które dojrzewają jesienią i są jadalne po przemrożeniu – zawierają dużo tanin i witaminy C. Co ciekawe, tarnina była tradycyjnie wykorzystywana w medycynie ludowej jako środek wzmacniający i przeciwzapalny. Jej gęste i kolczaste gałęzie dawniej stosowano do wyplatania naturalnych ogrodzeń, a także jako żywopłoty obronne przy granicach pól.

Dolina rzeki Zgłowiączki – przyroda rzeki i skarpy

W parku rośnie 65 gatunków i odmian drzew, w większości są to drzewa liściaste (53 gatunki). Na szczególna uwagę zasługują dojrzałe i stare drzewa, gdyż tworzą one siedliska lęgowe zwierząt. Dominują wśród nich dęby, jesiony, topole białe. Dojrzałe drzewostany z dużym udziałem starszych drzew, zamieszkują dzięcioły. Ptaki te, jako jedne z nielicznych samodzielnie wykuwają dziuple. Rozmiar dziupli zależy od wielkości dzięcioła, który ją wykuwa. W Polsce największym dzięciołem jest dzięcioł czarny. Dziuple opuszczone prze dzięcioły chętnie zajmują inne zwierzęta np. sikory, szpaki, kowaliki czyli tzw. dziuplaki wtórne, a także ssaki (nietoperze, wiewiórki, kuny) i owady. Dzięcioły określa się mianem gatunków parasolowych, ponieważ ich działalność polegająca na umiejętności kucia dziupli pozwala żyć wielu innym chronionym, często rzadkim i ginącym gatunkom zwierząt. Oprócz naturalnych dziupli i tych wykutych przez dzięcioły, siedliskiem chronionych ptaków są budki lęgowe. W ubiegłym roku rozwieszono w parku 8 budek dedykowanych szpakom. Wszystkie zostały zajęte przez szpacze rodziny!

Fot. Jedna z budek lęgowych o wymiarach odpowiednich dla szpaków, którą zajęła szpacza rodzina. Poznasz to po śladach: półksiężycowate pobrudzenia od ogona poniżej otworu wlotowego, a także pobrudzenia odchodami.

Jaskier ostry (Ranunculus acris) to bylina z rodziny jaskrowatych. Jej obszar występowania jest bardzo rozległy, gdyż na stanowiskach naturalnych można ją spotkać w Afryce, Ameryce, Azji i Europie, w tym także w Polsce, gdzie jest dość pospolita.
Jaskier ostry może dorastać do ok. 30-90 cm wys. Wiosną rozwija rozetę długoogonkowych liści odziomkowych, z której następnie wyrasta wzniesiony, gładki lub bardzo lekko owłosiony, sztywny, zielony, rozgałęziony i słabo ulistniony pęd kwiatostanowy. Liście odziomkowe są okrągłe w zarysie, dość duże, klapowane i ząbkowane na brzegach, z kolei liście pędowe są siedzące, mniejsze i słabiej klapowane. Blaszka liściowa jest delikatnie owłosiona.

Zgłowiączka

Zgłowiączka jest lewobrzeżnym dopływem Wisły o długości 79 km. Powierzchnia jej dorzecza wynosi 1495,6 km². Początkiem cieku jest Kanał Głuszyński, który swoje źródła ma w okolicy wsi Płowce. Zgłowiączka przepływa przez Jezioro Głuszyńskie i uchodzi do Wisły we Włocławku. Jest ważnym elementem krajobrazu parku im. H. Sienkiewicza.

Zięba zwyczajna (Fringilla coelebs) to jeden z najliczniejszych i najlepiej rozpoznawalnych ptaków śpiewających w Polsce. Należy do rodziny łuszczaków. Charakteryzuje się krępą sylwetką i krótkim, grubym dziobem, przystosowanym do zjadania nasion i drobnych owadów. Samce są barwnie ubarwione: mają niebieskoszarą głowę, ceglastoróżowy spód, oliwkowobrązowy grzbiet oraz dwa białe paski na czarnych skrzydłach. Samice są bardziej stonowane, w odcieniach szarości i brązu, ale również mają białe paski na skrzydłach. Obie płcie mają szaroróżowe nogi, a dziób u samca w okresie godowym przybiera ołowianosiny kolor.
Zięby zamieszkują lasy, parki, ogrody i tereny wiejskie. Żywią się głównie nasionami, ale w sezonie lęgowym chętnie zbierają owady, którymi karmią pisklęta. Są ptakami osiadłymi, choć część populacji migruje zimą do cieplejszych regionów. Nazwa gatunkowa coelebs oznacza kawaler – zaobserwowano bowiem, że zimą samce często przebywają osobno. Zapraszamy do naszej ścieżki edukacyjnej – z odrobiną cierpliwości z pewnością uda się usłyszeć melodyjny śpiew zięby!

Kwietna łąka

Wiosną i latem może Cię zdziwić lub zachwycić łąka pełna kwiatów po jednej stronie i równo przystrzyżony trawnik po drugiej. Czym się różni trawnik od łąki kwietnej? Widać gołym okiem, a także słychać. Łąka kwietna ożywia to miejsce i przyciąga zwierzęta. Jest kolorowa, co zawdzięcza odpowiednio dobranej mieszance roślin (trawy i rośliny kwiatowe). Na naszej łące możesz dostrzec koniczynę białą Trifolium repens i koniczynę czerwoną Trifolium pratense, żmijowiec zwyczajny Echium vulgare, komonicę zwyczajną Lotus corniculatus, nostrzyk żółty Melilotus officinalis i nostrzyk biały Melilotus albus, cykoria podróżnik Cichorium intybus, ślaz dziki Malva sylvestris i marchew zwyczajna Daucus carota – dzika kuzynka marchewki. Łąkę tworzą głównie rośliny miododajne, gdyż została założona z myślą o pszczołach i innych zapylaczach takich jak trzmiele, chrząszcze i motyle.
Dla tych owadów umieszczono tutaj specjalne domki zwane hotelami, natomiast dla pszczół na skarpie ustawiono kolorowe ule tworzące małą pasiekę. Mam nadzieję, że polubiłeś kwietną łąkę? Oprócz źródła pożytku dla pszczół niektóre z roślin to niezłe ziółka.

Fot. Wykoszony trawnik na skarpie z widocznymi ulami i domkiem dla owadów.

Forsycja (Forsythia) jest krzewem należącym do rodziny oliwkowatych, cenionym ze względu na obfite, wczesnowiosenne kwitnienie. Roślina pochodzi z Azji Wschodniej, ale jest szeroko uprawiana w ogrodach Europy. Charakteryzuje się intensywnie żółtymi kwiatami, które pojawiają się jeszcze przed rozwinięciem liści, zazwyczaj w marcu i kwietniu. Krzew ten osiąga wysokość od 2 do 3 metrów, a jego gałęzie rosną szeroko i łukowato. Liście forsycji mają podłużny kształt z delikatnie piłkowanymi brzegami. Forsycja jest odporna na mrozy i choroby, preferuje stanowiska słoneczne oraz umiarkowanie wilgotne gleby. Ze względu na łatwość rozmnażania przez sadzonki zdrewniałe, często wykorzystywana jest na żywopłoty lub ozdobne nasadzenia grupowe. Regularne przycinanie po kwitnieniu sprzyja obfitszemu kwitnieniu w następnym roku.

Śmieszny staw - oczko

W tej części parku obecne są trzy zbiorniki wodne, jednak tylko w jednym usłyszeć możesz głosy godowe żaby śmieszki Pelophylax ridibundus i żaby wodnej Pelophylax esculentus. Najwyraźniej w środkowym stawie panują najlepsze dla nich warunki, co oznacza, że odpowiada im głębokość zbiornika i nasłonecznienie. Wymagania siedliskowe tych płazów są zbliżone i zazwyczaj rozmnażają się wspólnie (żaba śmieszka, wodna i jeziorkowa). Wyobraź sobie taki żabi koncert, albo zamiast tego posłuchaj głosów mieszkanek oczka przy którym stoisz. Może nie jest to wirtuozeria ale przynajmniej nauczyłeś się głosu dwóch żab i rozpoznasz je bez trudu. Prawda?

Samiec kaczki krzyżówki (kaczor) to największa kaczka pływająca, wyróżniająca się wyraźnym dymorfizmem płciowym. W okresie godowym jest intensywnie ubarwiony – zielonkawo połyskująca głowa oddzielona jest od brązowej piersi białą obrożą. Po sezonie lęgowym przechodzi pierzenie, przyjmując stonowaną szatę spoczynkową. Charakterystyczny dla dorosłego samca jest zakręcony kędzior w ogonie, będący oznaką dojrzałości płciowej. Kaczor nie uczestniczy w wychowie potomstwa, a jego głos jest cichy i nosowy. Zielona barwa głowy wynika z mikrostruktury piór, które rozpraszają światło, a nie z barwnika.

Samica kaczki krzyżówki (kaczka), podobnie jak samiec, należy do największych kaczek pływających, ale wyróżnia się brązowym upierzeniem z ciemniejszym kreskowaniem, które zapewnia doskonały kamuflaż w środowisku naturalnym. Jej charakterystyczną cechą jest intensywnie niebieskie lusterko na skrzydle – grupa piór kontrastująca z resztą upierzenia, pomocna w rozpoznawaniu osobników gatunku. Samica składa od 8 do 13 jaj i samodzielnie je wysiaduje przez około 28 dni. Rozpoznaje swoje pisklęta po głosie, co ułatwia im trzymanie się grupy. Gniazda potrafi zakładać w zaskakujących miejscach, np. na balkonach czy dachach. W razie zagrożenia odciąga drapieżnika od gniazda, udając ranną – to strategia znana jako pozorowanie kontuzji.