Ławeczka M. Skłodowskiej - Curie i panorama naturalnej doliny rzeki nizinnej

Przed gmachem Zespołu Szkół Chemicznych we Włocławku posadowiona jest ławka z rzeźbą Marii Skłodowskiej-Curie, patronki szkoły.

Z tego miejsca rozpościera się piękna panorama na naturalną dolinę Wisły. Krajobraz znacznej części Wisły jest ostatnim tego typu krajobrazem naturalnej, nieuregulowanej rzeki w Europie. Rozgałęzione koryto, szereg wysp, piaszczystych łach i starorzeczy tworzą harmonię i piękno- niespotykane wobec zmian dokonanych przez ludzi na rzekach już uregulowanych.

Ryby rzeki Wisły

Przy moście znajduje się kilka wspaniałych kamienistych ostróg. To bankowe łowiska białorybu (inaczej biała ryba – określenie używane głównie przez wędkarzy odnoszące się do ryb słodkowodnych spokojnego żeru (planktonożernych), w zasadzie wyłącznie karpiowatych), jak i drapieżników. Gdy spojrzycie na wodę nieco dalej od brzegu, zobaczycie, że w wielu miejscach nurt marszczy się i załamuje. To tak zwane rafki o nierównym, kamienistym dnie. Łowiska te powinni odwiedzić spiningiści, którzy mogą tu zapolować na wszystkie wiślane drapieżniki. Niestety, rafki są poza zasięgiem rzutu z brzegu, tak więc niezbędna jest łódź. Między rafkami a brzegiem rzeka zwykle przyspiesza i wymywa głębokie rynny. W nich można zasadzić się z ciężką gruntówką na brzany, klenie i jazie. Często przyłowem będą wielkie leszcze, płocie i krąpie, a nawet certy.

Fot. Leszcz (Abramis brama)

Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 w dolinach rzek – ochrona siedlisk i gatunków

Stojąc w tym punkcie warto pamiętać, że obszar doliny Wisły znalazł się w Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Na odcinku przylegającym do Bulwarach im. Marszałka Józefa Piłsudskiego we Włocławku i doliny rzeki Zgłowiączki występują 2 obszary Natura 2000 (wkrótce napiszemy o nich więcej).

Jednym z ciekawszych gatunków tego obszaru jest mewa śmieszka. To najpowszechniejsza z małych mew. We wszystkich szatach widać biały klin na przednim końcu dłoni. Samiec i samica ubarwione jednakowo. W szacie godowej od marca do sierpnia, a nawet listopada, łatwa do rozpoznania – głowa brązowoczarna, szyja, spód ciała i ogon białe, a grzbiet i skrzydła popielate. Końce lotek czarne, a nogi i dziób czerwone. Wokół oczu mały, wąski, biały pasek, przerwany z przodu. W szacie spoczynkowej głowa biała, a w okolicy pokrywy usznej szara plama. Dziób z czarnym końcem. Osobniki młode mają wierzch ciała brązowy, a na końcu ogona szeroka, wyraźnie odgraniczona czarna pręga, głowa.

Zderzenie dwóch rzek – ujście Zgłowiączki do Wisły

Wielka Wisła i Zgłowiączka. Co je łączy? Ujście! Stoisz w miejscu, gdzie Zgłowiączka wlewa swoje wody czyli uchodzi do Wisły - królowej polskich rzek. Jej walory przyrodnicze chronione są tutaj w ramach europejskiego programu Natura 2000, obejmującego obszar siedliskowy Włocławska Dolina Wisły oraz obszar ptasi Dolina Dolnej Wisły. Czy coś nas może tutaj zaciekawić? Owszem. Jeśli przyjdziesz tu wieczorem jest duża szansa, że zobaczysz płynącego tuż przy brzegu bobra europejskiego (Castor fiber). Pozwoli na siebie popatrzeć ale spłoszony szybko zanurkuje w wodzie klaskając przy tym na pożegnanie ogonem. Swego czasu bóbr zagalopował się dalej i wyruszył na spacer po ruchliwej ulicy Wyszyńskiego. Ogon bobra jest płaski, pokryty łuskami i dzięki niemu świetnie pływa. Ma też bardzo ostre zęby (siekacze), więc nigdy pod żadnym pozorem nie dotykaj go. Trzymaj też z daleka od bobra swojego psa, bo jego bóbr również może dotkliwie pokaleczyć.

Fot. Zgryzy bobrowe

Drzewa, ptaki i budowla hydrotechniczna - próg piętrzący na rzece Zgłowiączce

Drzewo, pod którym stoisz to kłęk amerykański, zwany też kłękiem kanadyjskim (Gymnocladus dioica). Ta dziwna nazwa w nawiasie to nazwa łacińska, którą biolodzy nadają gatunkom. Kłęk jest rzadko spotykanym, ozdobnym gatunkiem drzewa, gdyż pochodzi z Ameryki Północnej. We Włocławku jest to jedyny tak okazały przedstawiciel tego gatunku. Przyjrzyj się uważnie jego korze, liściom i znajdź największy - mogą osiągać długość nawet 80 cm! Natomiast jego owoce (brązowe strąki) od zimy do wiosny stopniowo opadają na ziemię. Spójrz może uda się je zebrać. Dawniej nasiona kłęku kanadyjskiego były wykorzystywane jako substytut kawy czyli zamiast kawy. Drzewo jest bardzo dekoracyjne, a najpiękniej prezentuje się jako pojedyncze drzewo rosnące na dużych przestrzeniach parku i przestronnego ogrodu. Zapamiętaj jego cechy, bo kto wie czy zwiedzając jakiś stary park np. przy pałacu Kronenberga w Wieńcu nie natkniesz się na taką ozdobę rezydencji. Powodzenia!

Kłęk ma tutaj odpowiednie towarzystwo i nie jest jedynym obcym drzewem w tym miejscu. Rozejrzyj się, a dostrzeżesz glediczję trójcierniową czyli iglicznię trójcierniową (Gleditsia triacanthos L.). To drzewo stosunkowo wąskie i luźne, na wysokim, pokrzywionym pniu, osiągające wysokość do 27 m. Jest delikatna i jasnozielona latem, bardzo ponura zimą; ma pofalowane, zygzakowate gałązki; jest jednym z drzew najpóźniej wydających liście. Jej kora jest fioletowo-szara, tworzy szerokie, głębokie bruzdy. Pnie typowych drzew opatrzone są pękami ostrych 20-centrymetrowych cierni. Formy bezcierniowe, często wybierane dla prostych pni, są preferowane do parków i na ulice. Odmiana ciernista posiada 3 ciernie przy każdym 1-milimetrowym, pomarańczowym pąku. Liście o długości do 20 cm, pojedynczo lub podwójnie złożone na jednym drzewie, małe (od 2 do 4 cm); błyszczące listki mają pofalowany brzeg (rzadko ząbkowany). Podwójnie pierzaste liście mają do 4 bocznych listków na każdej stronie zielonej osadki. Kwiaty, zebrane w wąskich, niepozornych gronach, przekształcają się w duże czarnobrązowe strąki, podobne do sprasowanych bananów i na wietrze grzechoczące.

Fot. Uzbrojona w kolce glediczja trójcierniowa

Pan Sienkiewicz i różany ogród

Park miejski, w którym się znajdujesz nosi imię Henryka Sienkiewicza. Jest jednym z najstarszych parków w Polsce, gdyż założono go w 1870 roku. Skupia wiele ciekawych, różnorodnych gatunków drzew i krzewów. Patron naszego parku był wybitnym pisarzem, uhonorowanym literacką nagrodą Nobla za powieść Quo vadis. Jest autorem znanych powieści historycznych takich jak: Krzyżacy, Rodzina Połanieckich, Trylogia: Ogniem i mieczem, Potop i Pan Wołodyjowski. Któż nie zna dowcipu i forteli Zagłoby czy dokonań pana Michała zwanego małym rycerzem.

Popiersie Sienkiewicza przed którym stoisz otacza różany ogród. Piękny, kolorowy i pachnący. Spacerując pośród kwiatów, można się uspokoić, zrelaksować i odpocząć. Terapeutyczny wpływ ogrodu na człowieka znany jest od dawna, również obecnie hortiterapię stosuje się jako metodę leczenia zdrowia psychicznego. Przebywając pośród kwiatów i zieleni zaspokajasz naturalną potrzebę kontaktu z naturą. Wykorzystaj więc kojący wpływ roślin ogrodowych. Zieleń i kwiaty stymulują zmysły, pobudzają wydzielanie serotoniny zwanej hormonem szczęścia. Pospaceruj albo usiądź na ławce pośród róż i poczuj ich zapach i doceń urodę. Wyciszony i spokojny ruszysz dalej.

Dolina rzeki Zgłowiączki – przyroda rzeki i skarpy

W parku rośnie 65 gatunków i odmian drzew, w większości są to drzewa liściaste (53 gatunki). Na szczególna uwagę zasługują dojrzałe i stare drzewa, gdyż tworzą one siedliska lęgowe zwierząt. Dominują wśród nich dęby, jesiony, topole białe. Dojrzałe drzewostany z dużym udziałem starszych drzew, zamieszkują dzięcioły. Ptaki te, jako jedne z nielicznych samodzielnie wykuwają dziuple. Rozmiar dziupli zależy od wielkości dzięcioła, który ją wykuwa. W Polsce największym dzięciołem jest dzięcioł czarny. Dziuple opuszczone prze dzięcioły chętnie zajmują inne zwierzęta np. sikory, szpaki, kowaliki czyli tzw. dziuplaki wtórne, a także ssaki (nietoperze, wiewiórki, kuny) i owady. Dzięcioły określa się mianem gatunków parasolowych, ponieważ ich działalność polegająca na umiejętności kucia dziupli pozwala żyć wielu innym chronionym, często rzadkim i ginącym gatunkom zwierząt. Oprócz naturalnych dziupli i tych wykutych przez dzięcioły, siedliskiem chronionych ptaków są budki lęgowe. W ubiegłym roku rozwieszono w parku 8 budek dedykowanych szpakom. Wszystkie zostały zajęte przez szpacze rodziny!

Fot. Jedna z budek lęgowych o wymiarach odpowiednich dla szpaków, którą zajęła szpacza rodzina. Poznasz to po śladach: półksiężycowate pobrudzenia od ogona poniżej otworu wlotowego, a także pobrudzenia odchodami.

Bluszczyk kurdybanek, Glechoma hederacea L. występuje w Europie. W Polsce jest gatunkiem pospolitym na terenie całego kraju. Jest to roślina zielna o wysokości 20-40 cm, o pełzającej lub podnoszącej się łodydze która jest rozgałęziona, przylegająco-owłosiona lub naga i zakorzeniająca się w węzłach. Osadzone na niej ogonkowe i grubo-karbowane liście dolne mają kształt okrągło-nerkowaty, a górne okrągło-sercowaty. Umieszczone w kątach liści 1-3 niebieskofioletowe kwiaty charakteryzują się koroną 2-3 razy dłuższą niż kielich. Owocem jest rozłupnia (suchy, pękający owoc w którym znajdują się nasiona) rozpadająca się na cztery rozłupki.

Młode pędy bluszczyku kurdybanka są soczyste i mają gorzkawy, korzenny smak. Mogą więc stanowić wspaniały składnik wiosennych sałatek i zup.

Zgłowiączka

Zgłowiączka jest lewobrzeżnym dopływem Wisły o długości 79 km. Powierzchnia jej dorzecza wynosi 1495,6 km². Początkiem cieku jest Kanał Głuszyński, który swoje źródła ma w okolicy wsi Płowce. Zgłowiączka przepływa przez Jezioro Głuszyńskie i uchodzi do Wisły we Włocławku. Jest ważnym elementem krajobrazu parku im. H. Sienkiewicza.

Rzeka i jej dolina jest miejscem życia gatunków roślin i zwierząt. Co więcej, są one istotne także z punktu widzenia gatunków z innych ekosystemów, ponieważ stanowią korytarze ekologiczne, którymi te gatunki migrują (np. ptaki, ssaki) oraz zapewniają środowisko rozwoju ich specyficznych stadiów życiowych (w przypadku płazów i wielu owadów). Życie ptaków i owadów koncentruje się wśród roślin przybrzeżnej strefy.

Fot. Ważka na grążelu żółtym

Kwietna łąka

Wiosną i latem może Cię zdziwić lub zachwycić łąka pełna kwiatów po jednej stronie i równo przystrzyżony trawnik po drugiej. Czym się różni trawnik od łąki kwietnej? Widać gołym okiem, a także słychać. Łąka kwietna ożywia to miejsce i przyciąga zwierzęta. Jest kolorowa, co zawdzięcza odpowiednio dobranej mieszance roślin (trawy i rośliny kwiatowe). Na naszej łące możesz dostrzec koniczynę białą Trifolium repens i koniczynę czerwoną Trifolium pratense, żmijowiec zwyczajny Echium vulgare, komonicę zwyczajną Lotus corniculatus, nostrzyk żółty Melilotus officinalis i nostrzyk biały Melilotus albus, cykoria podróżnik Cichorium intybus, ślaz dziki Malva sylvestris i marchew zwyczajna Daucus carota – dzika kuzynka marchewki. Łąkę tworzą głównie rośliny miododajne, gdyż została założona z myślą o pszczołach i innych zapylaczach takich jak trzmiele, chrząszcze i motyle.
Dla tych owadów umieszczono tutaj specjalne domki zwane hotelami, natomiast dla pszczół na skarpie ustawiono kolorowe ule tworzące małą pasiekę. Mam nadzieję, że polubiłeś kwietną łąkę? Oprócz źródła pożytku dla pszczół niektóre z roślin to niezłe ziółka.

Fot. Wykoszony trawnik na skarpie z widocznymi ulami i domkiem dla owadów.

Kocimiętka (Nepeta L.) to wieloletnia roślina zielna, o wysokości do 1 m, o łodygach wzniesionych, rozgałęzionych, szaro owłosionych. Liście sercowate, trójkątne, na ogonkach karbowane, owłosione z obu stron, z wierzchu zielone a pod spodem szarawe. Kwiaty wargowe drobne, jasnoróżowe, jasnofioletowe lub białawe, zebrane w przerywane, walcowate kwiatostany, złożone z nibyokółków. Czy wiesz dlaczego tak bardzo lubią tę roślinę koty? Wydziela ona feromon stymulujący układ nerwowy większości kotów, sprawiając że odczuwają błogość, rozluźnienie, stają się bardzie wrażliwe na pieszczoty.

Śmieszny staw - oczko

W tej części parku obecne są trzy zbiorniki wodne, jednak tylko w jednym usłyszeć możesz głosy godowe żaby śmieszki Pelophylax ridibundus i żaby wodnej Pelophylax esculentus. Najwyraźniej w środkowym stawie panują najlepsze dla nich warunki, co oznacza, że odpowiada im głębokość zbiornika i nasłonecznienie. Wymagania siedliskowe tych płazów są zbliżone i zazwyczaj rozmnażają się wspólnie (żaba śmieszka, wodna i jeziorkowa). Wyobraź sobie taki żabi koncert, albo zamiast tego posłuchaj głosów mieszkanek oczka przy którym stoisz. Może nie jest to wirtuozeria ale przynajmniej nauczyłeś się głosu dwóch żab i rozpoznasz je bez trudu. Prawda?

Zbiornik wodny na Słodowie. Naturalnie zaczyna pojawiać się tutaj roślinność wodna i szuwarowa, tworząc warunki życia różnorodnym organizmom (bezkręgowce wodne, owady, płazy, ptaki). Na zdjęciu poniżej: żabieniec babka wodna Alisma plantago-aquatica.